Türklerin tarih boyunca kullandıkları alfabeler ve bu alfabelerle yazılmış yazılar sırasıyla kısaca hakkında bilgi vikipedi makalemiz sizlerle.
Türklerin tarihi yüzyıllar öncesine kadar dayanmaktadır. Asırlık bir millet olan Türklerin tarihi zaferle ile doludur. Tarih boyunca Türkler Dünyanın çeşitli coğrafyalarında yaşamış ve bazen kendi dillerini öğretmiş bazen de bulundukları coğrafyanın dillerinden etkilenmişlerdir. Yani zamanla Türklerin kullandıkları dil değişime uğramış eklemeler olmuştur. Bazen de başka dilleri etkilemeyi başarmışlardır. Bu yazımızda sizlere Türklerin tarih boyunca kullanmış olduğu alfabeleri ve bunların özelliklerini kısaca anlatacağız.
Türkler yüzyıllar boyunca farklı toprakları fethetmiş ve oralarda yerleşim kurarak yaşamıştır. Farklı milletler ile karşılaşan Türkler, fethettiği yerlerin dillerinden etkilenmiştir. Bazende o toplumu etkilemiş ve onların dillerine katkıda bulunmuştur. Zamanla Türk alfabeleri ve Türk dilinde gelişim gözlenmiş ve değişme gerçekleşmiştir. Türkler tarihleri boyunca kullandıkları alfabelere 5 örnek verebiliriz.
Göktürk Alfabesi
Bir diğer adı ile Orhun Alfabesi olarak bilinmektedir. Orhun’da yaşayan Türkler tarafından kullanılan alfabedir. Hunlar, Göktürkler ve Türk kavimleri bu alfabeyi kullanmışlardır. Zamanla bu dile Türkler tarafından eklemeler yapılarak geliştirilmiştir. 38 harfi bulunan bu alfabe, 4 sesli harfi bulunur (sekiz sesi karşılar) ve geri kalan harfler seslidir. Türklerin tarihte kullandığı ilk düzenli ve resmi yazı dili olarak bilinmektedir. MÖ 200 – MÖ. 150 yıllarında kullanılmıştır. 10. yüzyıla kadar kullanılmaya devam etmiştir. Göktürkler zamanında dikilen yazıtlar ancak 19. yüzyılda çözümlenmiş ve anlaşılmıştır.
Uygur Alfabesi:
Uygurca’nın yazılması içi kullanılan alfabedir. Göktürk devletinden sonra tarihte sahne alan Uygular tarafından kullanılan bir dildir. Bu alfabede 18 tane sembol bulunuyor. Bu harflerden 4’ü sesli gerisi ise sessiz harf olarak bilinmektedir. Yazılış şekli birleşik olmakla birlikte sağdan sola olacak şekilde yazılmaktadır.
Arap-İslam Alfabesi:
Tarihte Türklerin İslamiyeti kabulünün ardından kullandıkları bir alfabedir. Bu alfabe ile binlerce bilim adamınca bir çok eser kaleme alınmıştır. Sağdan başlayarak sola doğru yazım şekli bulunmaktadır. Türkiye’de ise Cumhuriyetin ilanından sonra 1928 yılında arap alfabesi kaldırılarak Latin alfabesine geçilmiştir.
Kiril Alfabesi:
Rusya’da yaşayan Türklerin kullandırılmaya zorlandığı alfabedir. Bunu 2 dönemde değerlendirilmesi gerekmektedir. Rusya’da bulunan müslüman olmayan Türklere kiril alfabesi benimsetilmeye çalışılmıştır. Bu baskı ile Türklere kiril alfabesinin benimsetilmesi ise Rus Ortodoks Kilisesi misyonerleri tarafından uygulanmıştır. Müslüman Türklerin alfabesinin kirilleştirilmesi ise devlet tarafından çıkarılan yasalar ile baskıyla yapılmaya çalışılmıştır.
Latin Alfabesi:
1928 yılında Cumhuriyetin ilanının ardından Arap alfabesinin kaldırılarak Latin alfabesinin getirilmesi ile birlikte Türkiye’de bir çok kişi bu yasanın çıkmasıyla, okuma-yazma bilmez hale gelmiştir. Alfabenin değişmesi toplumu oldukça derinden etkilemiştir. 8 sesli harf bulunur ve toplamda ise 29 harf bulunmaktadır. Aslında bu alfabe latin kültürünün temelini oluşturmaktadır. Dünya üzerinden en çok kullanılan alfabe olması yönünden önemlidir. İlk olarak Latin Alfabesini Eski latince dili kullanmıştır.
Türkler tarih boyunca bir çok alfabe kullanmış olsa da, Türkler içerisinde en çok kullanılan alfabe türleri yukarıda izah edilen 5 alfabedir diyebiliriz.